Mùng 5 Tết Nguyên Đán hàng năm có lễ hội gò Đống Đa là lễ hội chiến thắng, mừng công tích lẫy lừng trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc, do Hoàng đế Quang Trung (Nguyễn Huệ) người anh hùng áo vải Tây Sơn lãnh đạo.
Nhân dịp này xin chia sẻ với các bạn câu chuyện về 2 bài thơ "xướng hoạ" của 2 vị vua.
Sau chiến thắng đại phá quân Thanh của người anh hùng áo vải Nguyễn Huệ, vua Càn Long triều Thanh bên Tàu đành chấp nhận lời cầu phong của hoàng đế Quang Trung và dành cho vị vua Đại Việt một nghi lễ ngoại giao trọng thị, ban cho nhiều báu vật và bài thơ do chính tay Càn Long viết tặng Quang Trung.
Qua cách tiếp đón của nhà Thanh, nhất là qua hai bài thơ xướng – họa, ta thấy được vị thế của Quang Trung đã làm thay đổi chính sách của Càn Long đối với nước ta. Hai bài thơ này được chép trong cuốn "Đại Việt quốc thư".
Hình ảnh vua Càn Long
Doanh phiên nhập cận trị thời tuần
Sơ kiến hồn như cựu thức thân
Y cố vị vãn lai Tượng quốc
Thắng triều vãng sự bỉ kim nhân
Cửu kinh nhu viễn chi trùng dịch
Gia hội ư kim miễn thế nhân
Vũ yển văn tu thuận thiên đạo
Đại Thanh tộ vĩnh vạn thiên xuân.
Nội dung bài thơ nói lúc vua Quang Trung sang chầu thì vua Càn Long đang đi tuần thú (thời tuần). Cả hai mới gặp mà ngỡ như đã thân nhau lâu rồi. Từ trước chưa có lệ vua Tượng Quốc (Tượng Quốc tức Tượng Quận, tên gọi chỉ nước ta thời nhà Hán đô hộ) sang chầu vua Trung Quốc. Chuyện bắt cống nạp người bằng vàng của triều trước (thời nhà Minh nước ta phải làm tượng người bằng vàng để đền mạng tướng Minh là Liễu Thăng bị quân ta chặt đầu) thật đáng khinh bỉ. Nay sẽ nghỉ việc võ, gắng việc nhân, dùng văn là thuận với đạo trời.
Bản dịch của Hoàng Văn Hòe:
Vào chầu vừa gặp buổi thời tuần
Mới thấy mà như kẻ vẫn thân
Thuở trước có đâu chầu Tượng quốc
Đời xưa đáng bỉ việc kim nhân
Kẻ xa không quản bao đường trạm
Hội tốt từ nay gắng việc nhân
Nghỉ võ, sửa văn là phải lối
Nhà Thanh lâu mãi vạn nghìn xuân.
Ngày nay, tượng đài Quang Trung được đặt tại nhiều nơi trên cả nước.Hoàng đế Quang Trung cũng có bài họa lại (có sách nói là vua sai Phan Huy Ích làm) như sau:
Thượng tái cung chiêm ngọc lộ tuần
Khuynh quỳ nhất niệm hiệu tôn thân
Ba trừng Quế Hải tuân hầu độ
Nhật noãn minh giai kiến thánh nhân
Vạn lý thê hàng quy hữu cực
Cửu trùng vũ lộ mộc đồng nhân
Kiền hành cảnh ngưỡng vô cương thọ
Phả suất tư đào Đế thế xuân.
Trong bài thơ này, vua Quang Trung khiêm nhường tự ví mình như rau quỳ, rau hoắc, cành lá đều nghiêng về phía mặt trời, ngụ ý bề tôi bao giờ cũng nghiêng lòng thờ vua. Quế Hải (hai quận Quế Lâm và Nam Hải – tên gọi nước ta thời nhà Hán đô hộ) được "sóng êm, nắng ấm" như thời Đế Nghiêu, Đế Thuấn. Mấy câu cuối ca ngợi, chúc tụng vua Càn Long.
Bản dịch của Hoàng Văn Hòe:
Triều cận vừa khi ngọc lộ tuần
Một lòng quỳ, hoắc gắng tôn thân
Sóng êm bể quế theo hầu độ
Trời ấm thềm minh thấy thánh nhân
Muôn dặm thang buồm về hữu cực
Chín tầng mưa móc khắp điều nhân
Quẻ kiền nguyện chúc muôn năm thọ
Góc bể chân trời một cảnh xuân.
Xem xong tờ biểu và thơ, Càn Long thích chí và phê ngay: "Vui bằng lòng, vui bằng lòng thể thơ họa lại cũng hay và phải lẽ…".
Các bạn có thể tự bình và ngẫm nghĩ thêm về câu chuyện này...
Nguồn: Báo Đà Nẵng (điện tử)
BigSchool: Vấn đề liên quan tới sự kiện vua Quang Trung sang Trung Hoa năm 1790 còn đang có nhiều tranh luận của giới nghiên cứu lịch sử. Chúng ta hy vọng sẽ có kết luận cuối cùng.
Ý kiến bạn đọc: