Về chữ P trong sách Tiếng Việt lớp 1 của bộ sách "Kết nối tri thức với cuộc sống"

Thầy Đào Quốc Vịnh, Hiệu trưởng trường Tiểu học Tô Hiến Thành (Hà Nội)
Trong bức thư, thầy Đào Quốc Vịnh cho biết: sách Tiếng Việt 1 bộ Kết nối tri thức với cuộc sống chỉ dạy chữ P khi kết hợp với H tạo thành PH đọc là "phờ". Ông cũng rất ngỡ ngàng khi một chủ biên của bộ sách này có phản hồi với ông và lý giải việc chưa dạy chữ P khi đứng trước các nguyên âm vì rất ít từ tiếng Việt có chữ P đứng trước các nguyên âm, nếu có thì là từ ngoại lai (!?).
Chữ P xuất hiện ở bài học âm PH

“Trang 64 sách Tiếng Việt 1 bộ Kết Nối tri thức với cuộc sống chỉ nêu p ghép với h thành ph đọc là "phờ", và không dạy đọc chữ p với âm "pờ". Nhưng đùng một cái trang 105 sách này lại cho bài về Sa Pa…” – Thầy Đào Quốc Vịnh cho biết.
Trong thực tế thì những từ có âm P ghép với nguyên âm khá nhiều, nhất là các địa danh miền núi, không chỉ có Sa Pa, chẳng hạn: tỉnh Lai Châu có 9 cấp quận huyện, thị xã thì có 9 xã đứng đầu có phụ âm P và liên quan đến chữ cái P: Huyện Mường Tè có 2 xã: Pa Ủ, Pa Vệ Sử. Huyện Sìn Hồ có 3 xã: Pa Tần, Pu Sam Cáp, Pa Khoá. Huyện Phong Thổ có xã Pa Vây Sử. Huyện Tân Uyên có xã Pắc Ta. Huyện Nậm Nhùn có 2 xã : Pú Đao, Nậm Pì. Tên người cũng có tên với âm P ghép với nguyên âm: Giàng A Páo,..Ngay trong môn toán cũng nói đến số Pi. Bởi vậy nói âm P chỉ đi với "từ ngoại lai" là chưa đúng!

Tuy nhiên, chia sẻ với Zing, cô Phương Mai, giáo viên có 30 năm kinh nghiệm dạy tiểu học ở Hà Nội, vừa dạy Tiếng Việt lớp 1 năm học 2020-2021 theo bộ "Kết nối tri thức với cuộc sống", khẳng định chữ "p" và âm "pờ" vẫn được đưa vào dạy trong cuốn sách này.

Không có bài riêng cho âm P trong sách giáo khoa

Cô cho hay trong bộ sách Tiếng Việt trước đây, chữ “p”, âm “pờ” được dạy riêng, có ví dụ khi ghép với nguyên âm tạo thành các tiếng như "p-i-pi", "p-a-pa".

Ở sách mới, chữ "p", âm "pờ" không tách ra dạy riêng mà nằm trong bài học chữ "ph", âm "phờ". Dạy đến bài này, giáo viên sẽ hướng dẫn học sinh chữ "ph" gồm chữ "p" và chữ "h" ghép lại với nhau. Họ cũng tách riêng chữ "p", cho các con ghép với các nguyên âm để tạo thành tiếng.

Cô Phương Mai nói thêm ở bảng chữ cái được giới thiệu trong cuốn Tiếng Việt lớp 1 tập 1 bộ "Kết nối tri thức với cuộc sống" cũng có chữ "p" nên càng không thể nói sách không dạy chữ này. Ngoài ra, ở bậc mẫu giáo, khi làm quen bảng chữ cái, trẻ đã biết chữ "p".
Chữ P vẫn được giới thiệu trong sách giáo khoa
Sách không hề nói thay P bởi PH như suy diễn của một số người trên mạng xã hội để mai kia các em đọc Sa Pa thành "Sa Pha".

Đây là quy định “cứng”, không có bất kì bộ SGK nào dám thay đổi và không có lí do gì để thay đổi. Ở nhiều bài học trong bộ sách này, học sinh được học và luyện viết chữ P qua ngữ liệu là những từ như đèn pin, cặp da, cá mập, lốp xe, tia chớp, bếp, bìm bịp, búp sen,… (trang 78, 118, 120, 124,… tập một).

Ở tập hai, trong các văn bản đọc thì số các từ có chữ P không thể tính hết. Vì vậy, ý kiến cho Tiếng Việt 1, Kết nối không dạy chữ P là hoàn toàn không có cơ sở.

"Trước hết, xin nói về việc dạy âm P cuối âm tiết (hiện tượng phổ biến). Qua loạt bài dạy vần ở tập một như ap, ăp, âp (trang 118); op, ôp, ơp (trang 120); ep, êp, ip, up (trang 124),… và những từ như đã nêu ở trên (cặp da, cá mập, lốp xe, tia chớp, bếp, bìm bịp, búp sen,…) thì có thể thấy rõ, SGK Tiếng Việt 1, bộ Kết nối, có dạy âm P cuối và dạy nhiều.

Còn về việc dạy âm đầu P (pờ), tất cả các bộ sách Tiếng Việt 1 đều phải đạt được mục tiêu: Học xong lớp 1, HS có khả năng đọc được các từ như đèn pin, Sa Pa, Nậm Pì,… Tuy nhiên, các bộ sách có thể có những cách khác nhau:

- Cách thứ nhất: Dạy âm đầu P (âm pờ) trong bài dạy âm PH (âm phờ). Trước khi học âm PH, các em được luyện đọc âm P, chứ không học âm P riêng và không có từ ứng dụng riêng cho âm đầu P.

- Cách thứ hai: Dạy âm P riêng và đưa những “từ ứng dụng” như pi-a-nô/piano, pa-nô/panô để HS tập đọc và phát triển vốn từ".

Theo ông Hùng, SGK Tiếng Việt 1 của Bộ BG&ĐT (theo chương trình Tiếng Việt năm 2000) đã áp dụng cách thứ nhất và rất quen thuộc với đông đảo giáo viên dạy Tiếng Việt lớp 1 trên cả nước trong 20 năm qua. SGK Tiếng Việt 1, bộ Kết nối, kế thừa cách dạy này. Sau khi làm quen, tập đọc âm P ngay trước khi học âm PH, học sinh được luyện đọc âm đầu P trong một số bài học sau đó, chẳng hạn, khi học vần IN, các em luyện đọc và viết từ đèn pin (trang 78, tập một), luyện đọc từ Sa Pa trong đoạn văn viết về Tây Bắc (trang 105 tập một) và trong bài đọc Ruộng bậc thang ở Sa Pa (trang 154, tập hai).

Với dư luận như hiện nay, điều tốt nhất là các tác giả của cuốn sách này nên đưa thêm bài học riêng cho chữ P bình đẳng như các chữ cái khác, từ cách phát âm, ghép P với các nguyên âm cùng các thí dụ trong thực tế. Không có lý gì, kể cả về đổi mới phương pháp tiếp cận hay dạy học để xử sự bất bình đẳng cho chữ P trong sách giáo khoa như hiện nay.