Vụ điểm thi cao bất thường ở Hà Giang trong kỳ thi THPT quốc gia 2018 đã có kết luận ban đầu. Yếu tố con người vẫn "chui qua" mọi sự kiểm soát, phần mềm và cao nhất là quy chế. Điều này bất ngờ hay không bất ngờ?
Trả lời Đài Tiếng nói Việt Nam trưa nay (17/7/2018), tôi đã khẳng định: Vụ việc Hà Giang, tôi không bất ngờ vì đây chỉ là hệ quả của những nguyên nhân trước đó!"
Ngay từ khi có kết quả thi THPT quốc gia 2018 và kể cả trước đó, khá nhiều ý kiến đã nêu ra những "kẽ hở" cho tiêu cực xảy ra trong kỳ thi. Khi có kết quả điểm thi bất thường của Hà Giang thì các ý kiến trên càng nhiều hơn và các dự đoán về sai phạm cũng đã được chia sẻ.
1. In sao đề thi
Đây là khâu khá phức tạp để bảo mật vì thời gian in sao ở mỗi tỉnh/thành phải diễn ra khá nhiều thời gian. Với các đề thi trắc nghiệm, mỗi đề đến 4 - 5 trang, mỗi đề có 24 mã thi nên việc kiểm soát chặt chẽ quá trình này khá căng thẳng, kể cả việc in không rõ văn bản và huỷ các bản in không chuẩn. Nếu nhóm cán bộ làm việc này chỉ cần sơ hở hoặc có sự thông đồng tiêu cực thì rất có thể tạo ra "kẽ hở".
Nếu nhóm cán bộ thực hiện việc scan phiếu trả lời không kiểm soát nhau tốt hoặc thông đồng với nhau thì đây là "kẽ hở" lớn. Vì phiếu trả lời trắc nghiệm học sinh dùng bút chì tô đen phương án chọn nên cán bộ có thể thay đổi phương án theo đáp án (đáp án do có được từ các trang báo điện tử hoặc do chính Bộ GD&ĐT cung cấp ngay sau buổi thi cuối cùng, quá trình scan cũng khá lâu vì mỗi đơn vị có rất nhiều phiếu trả lời, đủ thời gian có đáp án chuẩn). Vết tẩy xoá hoàn toàn có thể quy cho thí sinh thực hiện. Thậm chí có người cho rằng, học sinh có thể nộp phiếu "trắng" để khi cán bộ can thiệp vào phiếu này đỡ phải tẩy xoá (!).
Một chi tiết rất dễ tạo "kẽ hở" là các bản file ảnh chuyển qua file text để giảm dung lượng thì trong trường hợp không sửa trên phiếu trả lời gốc, cán bộ có thể sửa dễ dàng trên file tetx này.
Một chuyên gia cho biết: "Thực tế phần mềm chấm thi đang dùng nhận dạng file ảnh quét từ máy quét ảnh (scanner) là chủ yếu nhưng do có các tỉnh vẫn còn dùng máy OMR (Optical Mark Recognition) mua từ nước ngoài, không quét ảnh mà nhận dạng bằng firmware của máy OMR và đẩy kết quả ra dưới dạng text nên phần mềm có chức năng import file text và bị lợi dụng. Mua máy OMR vừa đắt và việc sửa lỗi thí sinh khó (phải xử lý thủ công) nên Bộ hoàn toàn có thể yêu cầu các tỉnh bỏ các máy OMR đi, chỉ dùng nhận dạng ảnh, đồng thời cắt khỏi phần mềm chức năng import kết quả từ OMR sẽ tránh được một khâu sơ hở."
TS. Quách Tuấn Ngọc, nguyên Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin, Bộ GD&ĐT cho biết: "Phiếu trả lời trắc nghiệm hoàn toàn không có phách. Nên bất kỳ ai cũng có thể biết Phiếu trả lời này là của ai và tìm ra Phiếu của 1 thí sinh ABC nào đấy. Đây là một lỗ hổng mà tôi đã nhắc đi nhắc lại nhiều lần khi còn công tác."
Chúng ta hẳn còn nhớ thí sinh Nghệ An được 10 điểm môn Vật lý thi trắc nghiệm và môn Toán thi tự luận chỉ được 0 điểm. Nếu do ngẫu nhiên mà được điểm 10 thì quả là quá may mắn. Mọi người đều nghĩ thí sinh này đã chép bài làm của học sinh khác ở cùng phòng thi.
Việc giám sát chỉ cần lơi lỏng một chút thì việc chuyển cho nhau đáp án trắc nghiệm là đơn giản hơn nhiều so với thi tự luận.
Khi kỳ thi có xét tuyển đại học hoàn toàn giao cho địa phương tổ chức thì tâm lý về "tinh thần tỉnh nhà" rẩt dễ tạo ra "kẽ hở" tạo điều kiện cho việc tiêu cực xảy ra để có lợi cho học sinh tỉnh mình.
Chuyện từ thập kỷ 80 khi mà các thầy cô trường Đại học V đi coi thi ở các điểm thi ở tỉnh N, tuy đã lâu nhưng chứng minh cho tinh thần trên. Trong một kỳ đi coi thi, chủ tịch hội đồng coi thi đã nói thẳng ra trong cuộc họp đoàn coi thi: "Các thầy cô đừng làm căng, tạo điều kiện cho con em mình nhé!" và chính tôi chứng kiến có 17 biên bản phạm quy mà các giám thị chuyển về đã được lãnh đạo hội đồng coi thi huỷ với lý do: "Buổi thi đầu tiên, chúng ta cũng chỉ cần "giơ cao, đánh kẽ" thôi...Huỷ để lấy tinh thần cho các em làm bài thi tiếp theo (!).
Những cán bộ từ các trường Đại học về coi thi ở địa phương cũng rất dễ bị tác động, thậm chí quấy rối khi kết quả thi dùng để xét tuyển Đại học.
Khi công bố điểm thi môn Ngữ văn, lại tạo sóng trên mạng xã hội và ngay chính các giáo viên dạy Ngữ văn bàn tán nhiều hơn cả. Tâm lý "tinh thần tỉnh nhà" có thể dễ tạo ra "kẽ hở" khi cùng chấm lỏng hơn và từ chấm chặt chuyển sang chấm lỏng thì điểm số có thể sai khác nhiều. Đương nhiên khi đã "đồng lòng" thì điểm của giám khảo 1 và giám khảo 2 cũng sẽ "thống nhất" luôn.
Sự chênh lệch kết quả điểm thi cao môn Ngữ văn ở những tỉnh/thành được cho là trình độ học sinh không khác nhau mấy đã tạo nên những nghi ngờ về sự khác nhau khi chấm ở các hội đồng.
Trước khi bàn về chủ đề này, xin chia sẻ ý kiến của TS. Quách Tuấn Ngọc tới các trường Đại học tuyển sinh năm 2018: "Các trường Đại học nên chủ động đánh giá lại năng lực thật của thí sinh trước khi cho họ vào ngồi học. Thí dụ đơn giản: Năng lực giải lại bài toán đã thi, xem giải lại có được không hay là ngồi vấn đáp một chút thôi. Chắc tin này lọt ra thì các thí sinh thi điểm 9 và 10 xách cặp sang trường khác."
Nguyên nhân sâu xa là các tiêu cực dễ bùng lộ và các "kẽ hở" được khai thác tận dụng cao khi kỳ thi liên quan tới xét tuyển đại học. Bởi vậy xin đưa ra các giải pháp theo trình tự ưu tiên như sau:
Chỉ cần phân tích năng lực ra đề thi trắc nghiệm ở các bài viết trước, tôi đã đề nghị xoá bỏ kỳ thi "2 trong 1". Nay thêm những "kẽ hở" nêu trên thì giải pháp này càng cần được Bộ GD&ĐT và cao hơn là Chính phủ xem xét. Ưu điểm duy nhất của "2 trong 1" là tiết kiệm chi phí, sức lực cho phụ huynh nhưng khi mà kết quả của con em bị thua thiệt do các tiêu cực thì việc tiết kiệm này lại hoàn toàn không cần thiết. Điều này cũng làm cho các trường Đại học quá bị động và nghi ngờ kết quả xét tuyển của mình. Nhiều giảng viên các trường Đại học cũng đã kinh ngạc với kết quả thi của nhiều học sinh và không tin vào kết quả này. Thậm chí còn hài hước bình luận: "Mình làm sao mà dạy được những "siêu nhân" này!".
Nếu xoá bỏ thì phương án được nhiều chuyên gia đưa ra là:
- Giao quyền xét tốt nghiệp THPT cho các Sở GD&ĐT, nếu Luật Giáo dục yêu cầu thi thì Sở GD&ĐT tổ chức thi. Nếu dịp này sửa đổi Luật Giáo dục thì cũng nên xem là có thể xét tốt nghiệp được không? Kết quả học tập và hạnh kiểm của 3 năm học THPT hoàn toàn có thể đủ để xét và khó xảy ra những bất thường như khi thi.
- Giao quyền tuyển sinh Đại học cho các trường tự chủ về phương án tuyển sinh, Bộ GD&ĐT chỉ cần xem xét để duyệt. Trong viêc tự chủ này sẽ có phương án cho: hình thức thi, đề thi, điểm thi, các mốc thời gian cho việc tổ chức tuyển sinh, cán bộ coi thi, cán bộ chấm thi. Riêng với đề thi, trước đây đã có những cụm trường dùng chung đề thi bởi vậy các trường hoàn toàn có thể liên kết nhau để có đề thi chất lượng. Trong trường hợp đặc biệt mới cần Bộ GD&ĐT cung cấp đề thi. Khi đó Bộ GD&ĐT là đơn vị quản lý nhà nước, giám sát các trường thực hiện đúng phương án đã duyệt.
Nếu thực hiện giải pháp như trên sẽ có một lợi ích nữa là Bộ GD&ĐT không phải ôm nặng kỳ thi như hiện nay mà thực chất cuối cùng thì từ việc ra đề, in sao, coi thi, chấm thi cũng lại phải điều động các cán bộ phía dưới thực hiện. Bộ GD&ĐT sẽ có thời gian và dồn lực để thực hiện sứ mệnh quản lý nhà nước về giáo dục, khi mà công việc này đang đòi hỏi sự chỉ đạo và quản lý rất kịp thời, đặc biệt là trong thời kỳ đổi mới căn bản, toàn diện theo tinh tình Nghị quyết 19 của Đảng. Sự nghiệp giáo dục đâu chỉ là xoay quanh một kỳ thi?
Giải pháp này yếu hơn nhưng cũng là đề xuất với các trường Đại học khi mà được tự chủ tuyển sinh. Trước đây tôi đã từng ủng hộ thi trắc nghiệm môn Toán vì không nghĩ hết các "kẽ hở" khi thi trắc nghiệm và đặc biệt là không ngờ rằng năng lực ra đề thi trắc nghiệm của chúng ta yếu đến thế! Công bằng và thẳng thắn thì phải nói là: "Không biết ra đề thi trắc nghiệm!".
Bởi vậy trong tình hình tiêu cực và năng lực như hiện nay thì việc trở lại thi tự luận, ít nhất là môn Toán sẽ giúp cho việc đánh giá chính xác hơn. Chúng ta có rất nhiều năm tích luỹ nhiều kinh nghiệm cho việc ra đề trắc nghiệm. Tất nhiên "kẽ hở" khi chấm thi vẫn có và mong lưu ý "kẽ hở" này.
Tôi đã viết trên FB của mình, nay xin được đưa vào cuối bài này. Bởi dù sao cũng phải quan tâm tới những gì đang xảy ra ở các gia đình:
"Nếu con của các bạn học khá, giỏi và được 6 - 7 điểm môn Toán do cháu làm tốt 30 - 35 câu bằng sức mình, trong khi có nhiều bạn học yếu hơn lại được trên cả điểm con bạn thì bạn đừng buồn. Với đề thi ấy thì 6 - 7 điểm đã chứng tỏ con bạn thành công rồi! Giá như con bạn may mắn hơn ở những câu hỏi mà con bạn đành chọn hú hoạ khi thời gian làm bài không còn thì điểm có thể cao hơn. Với kết quả này, bạn buồn vì con có thể phải chuyển nguyện vọng những đừng mắng con nhé! Vẫn giữ ngành nghề mình chọn nhưng học ở những trường không ở TOP đầu thôi. Không có trường nào danh giá hơn trường nào mà chỉ có trường phù hợp với năng lực, điểm số của con bạn! Chính năng lực, đặc biệt là năng lực tự học sẽ quyết định thành công trong những năm học Đại học và trong lập nghiệp của con bạn. Thế giới phẳng về thông tin nên dù học trường nào thì con bạn luôn có đủ những điều kiện để học giỏi. Chỉ cần con bạn hãy quyết tâm mà thôi."
Kết luận: Quy chế dù chặt chẽ tới đâu cũng không tránh khỏi những "kẽ hở" khi con người cố tình làm sai và đặc biệt là liều lĩnh làm sai. Giám sát dù cố gắng bao nhiêu thì cũng khó có thể quản lý hết tất cả. Chỉ hy vọng chúng ta điều chỉnh những gì có thể để đừng để xảy ra trường hợp "đỗ oan" và "trượt oan" trong một kỳ thi.
BigSchool: PGS. TS. Mai Văn Trinh, Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng, Bộ GD&ĐT thông tin với phóng viên báo chí lúc 1h00 ngày 17/7/2018:
Bộ GD-ĐT đã phối hợp với Ban chỉ đạo thi tại Hà Giang kiểm tra, rà soát từ ngày 14-7 và phát hiện đúng là có những sai phạm trong quá trình chấm bài thi trắc nghiệm.
Căn cứ vào quy chế thi, lãnh đạo Bộ GD-ĐT đã thành lập hội đồng chấm thẩm định tất cả các bài thi trắc nghiệm tại hội đồng chấm thi Hà Giang. Việc chấm thi đến tối ngày 17-7 thì hoàn tất trên tinh thần nghiêm túc, trả lại kết quả thật cho bài thi.
Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng với các phóng viên lúc 1h00 ngày 17/7/2018. Ảnh: Tuổi trẻ
Trong quá trình kiểm tra cũng đã xác minh được đối tượng gây ra sai phạm này. Hiện cơ quan chức năng đang tiếp tục tập hợp chứng cứ để có kết luận cuối cùng về sự việc.
Hà Giang có 5.500 thí sinh thí sinh dự thi, như vậy số bài thi cần chấm lại rất lớn. Trước đó, theo nguồn tin của Tuổi trẻ, sai phạm được phát hiện ở khâu xử lý file ảnh khi quét bài thi trắc nghiệm. Như vậy, việc kiểm tra sẽ có một căn cứ quan trọng là bài thi gốc (phiếu trả lời trắc nghiệm của thí sinh).
Theo VTC News:
Chiều 17/7, đại diện Bộ GD-ĐT cho biết kết quả chấm thẩm định cho thấy: Có 102 bài thi Toán đã chênh lên từ 1,0 điểm đến 8,0 điểm (điểm chấm thẩm định là 1,0; điểm đã công bố là 9,0 điểm); Có 85 bài thi Vật lý đã chênh lên từ 1,0 điểm đến 7,75 điểm (điểm chấm thẩm định là 1,0; điểm đã công bố là 8,75 điểm); Có 56 bài thi Hóa đã chênh lên từ 1,0 điểm đến 8,75 điểm (điểm chấm thẩm định là 0,75; điểm đã công bố là 9,5 điểm).
Ngoài ra, kết quả chỉ ra có 8 bài thi Sinh đã chênh lên từ 1,0 điểm đến 4,25 điểm (điểm chấm thẩm định là 4,75; điểm đã công bố là 9,0 điểm); Có 9 bài thi Lịch sử đã chênh lên từ 1,0 điểm đến 7,25 điểm (điểm chấm thẩm định là 2,5; điểm đã công bố là 9,75 điểm); Có 3 bài thi Địa lí đã chênh lên từ 1,25 điểm đến 3,0 điểm (điểm chấm thẩm định là 6,0; điểm đã công bố là 9,0 điểm); Có 52 bài thi tiếng Anh đã chênh lên từ 1,4 điểm đến 7,8 điểm (điểm chấm thẩm định là 1,2; điểm đã công bố là 9,0 điểm);
Như vậy, kết quả chỉ ra có tất cả 114 thí sinh, với hơn 330 bài thi có tổng điểm đã công bố chênh lên hơn 1,0 điểm so với điểm chấm thẩm định. Không ít thí sinh có tổng điểm chênh lên hơn 20 điểm so với điểm chấm thẩm định. Cá biệt có những thí sinh có tổng điểm được làm tăng lên đến 26,8 điểm, thậm chí 29,95 điểm so với điểm chấm thẩm định.
Qua chấm thẩm định, thanh tra Bộ GD-ĐT cũng thấy một số bài thi có điểm tăng hơn so với điểm đã công bố từ 0,2 đến 1,0 điểm. Cá biệt, 3 bài thi môn GDCD có điểm chấm thẩm định tăng hơn 5,75 điểm so với điểm đã công bố.
Ý kiến bạn đọc: (1)