PGS. TS. Lê Anh Vinh: Một số nhận xét ban đầu về sách Toán Công nghệ giáo dục

Xin chia sẻ nguyên văn bài viết của PGS. TS. Lê Anh Vinh với các bạn quan tâm sau khi được sự đồng ý của tác giả.

PGS. TS. Lê Anh Vinh
Sau 2 tuần tìm hiểu, mình có một số nhận xét ban đầu về sách Toán công nghệ giáo dục (CNGD). Mình cố gắng viết ngắn gọn nhất có thể nên phần nào mọi người cần làm rõ hơn mình sẽ giải thích thêm.

Trước khi nhận xét về sách CNGD, mình xin có vài lời.

Mặc dù nguyên nhân muốn tìm hiểu một cách nghiêm túc về sách CNGD là vì mình đang công tác tại Trung tâm phát triển bền vững chất lượng giáo dục phổ thông quốc gia, đơn vị được hợp nhất từ 3 trung tâm nghiên cứu, trong đó có Trung tâm Công nghệ giáo dục trước đây, các nhận định của mình hoàn toàn với danh nghĩa cá nhân, không liên quan đến Trung tâm hay Viện KHGDVN.

Mình đã xem khá kĩ các cuốn sách Toán 1 CNGD từ phiên bản đầu tiên nhưng lại không có phiên bản khi nộp thẩm định nên các nhận xét của mình không phải để phản biện hay ủng hộ kết luận của Hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa mới.

1. Sách Toán CNGD có cách tiếp cận thống nhất, tập trung vào phát triển tư duy logic của học sinh hơn là thiên về tính toán đơn thuần.

Ví dụ cụ thể hơn một chút, bạn muốn dạy học sinh cộng trong phạm vi 10. Lưu ý là bạn có thể thay nội dung này bằng các nội dung khác, cũng không khác nhau nhiều lắm (biểu tượng cười).

Cách 1: Bạn dạy học sinh về phép cộng, sau đó dạy thật kĩ cho học sinh thành thạo các phép cộng với kết quả là 3, là 4, ..., dần dần đến phép cộng với kết quả là 10. Nói theo ngôn ngữ toán học, bạn dạy cho học sinh bảng cộng 3, 4, ..., 10.

Cách 2: Bạn chỉ dạy học sinh hiểu về phép cộng, gắn nó với thực tiễn, rồi qua thực hành, qua ví dụ, hoạt động để học sinh thành thạo dần với phép cộng.

Giả sử có hai bạn An và Bình. An được học theo cách 1, Bình được học theo cách 2. Về cơ bản, đến cuối cùng An và Bình đều biết cộng trong phạm vi 10 (biểu tượng cười).

Lúc đầu, Bình sẽ cộng chậm hơn An vì không được học bài bản từng bảng cộng. Nếu mà thi tính nhẩm hay làm trắc nghiệm nhanh, ko khéo Bình lại thành học sinh kém.

Bù lại, Bình thấy Toán cũng vui ra trò, lại còn gắn với thực tế nữa. Còn An, suốt mấy tháng, Toán đồng nghĩa với bảng cộng, bảng trừ, không khéo có khi chán luôn Toán từ đấy.

Bạn có thể chọn cách 1, còn CNGD chọn cách 2.

2. Sách CNGD quá khó hay ... quá dễ?

Hồi trước mình hay nghe học sinh thực nghiệm ra ngoài không học được, không thi được vào trường khác vì học kiểu khác, học quá dễ.

Gần đây thì lại được nghe là "quá khó, quá nặng".

Nghe thì vô lý nhưng thực ra không mẫu thuẫn. Khi mình xây dựng chương trình "Toán Jenny" cũng có một số người phản hồi như vậy.

Vẫn là ví dụ về dạy phép cộng trong phạm vi 10 ở trên.

Sách CNGD sẽ là "dễ" nếu như bạn chỉ quan tâm đến cộng thật nhanh, thật đúng, nhưng cũng sẽ bị đánh giá là "khó" vì đòi hỏi học sinh phải tư duy, phải hiểu bản chất vấn đề.

3. "Bí mật" của CNGD

CNGD luôn đề cao việc lấy học sinh làm trung tâm, thầy thiết kế, trò thi công từ vài chục năm trước. Phương pháp thật sự là thế mạnh của CNGD và được thể hiện khá rõ trong sách Thiết kế.

Mình cũng có trao đổi với một số cán bộ Sở GD&ĐT ở các tỉnh triển khai CNGD, mọi người đều khá hài lòng và cho rằng "bí quyết" quan trọng nhất của CNGD chính là ở khâu đào tạo giáo viên. Rõ ràng, chỉ cần giáo viên tốt, chương trình nào, sách giáo khoa nào cũng sẽ được triển khai thành công. (*)
GS Hồ Ngọc Đại và PGS Lê Anh Vinh tại lễ kỷ niệm 40 năm CNGD

4. Hạn chế của sách CNGD

Dù đánh giá cao về mặt nội dung, mình thấy sách CNGD có hai hạn chế không nhỏ:

- Sách cần được chú trọng hơn về mặt trình bày để hấp dẫn hơn với học sinh tiểu học.
- Sách chưa dễ dùng để học sinh tự học.

Xử lý hai hạn chế này không khó, nhưng cần đầu tư công sức và thời gian.

5/ Hướng tới tương lai

Trong công cuộc đổi mới lần này, với chủ trương một chương trình, nhiều bộ sách thì SGK không còn quá quan trọng nữa mà yếu tố quan trọng nhất chính là các thầy cô.

Nếu giáo viên có đủ năng lực thì SGK chỉ là tài liệu tham khảo, các thầy cô có thể tự chuẩn bị tài liệu dạy học của mình, miễn là đáp ứng được các yêu cầu cần đạt của chương trình.

Vì vậy, dù cũng là chủ biên một cuốn Toán 1 viết theo chương trình mới, mình thực sự mong rằng các cuốn sách giáo khoa sẽ không còn bị "quan trọng hoá" trong thời gian tới.

Chúng ta chỉ cần xây dựng chuẩn đầu ra cho chương trình một cách rõ ràng, cụ thể, để giáo viên, nhà trường có thể dựa vào đó mà giảng dạy và đánh giá học sinh, chứ không cần và không nên "đồng bộ hoá" các cuốn sách giáo khoa khác nhau.

PGS. TS. Lê Anh Vinh 

Chú thích: (*) Phòng làm việc của mình hiện nay ở toà nhà cũ của Trung tâm Công nghệ Giáo dục. Tuy toà nhà đã xuống cấp và ko còn được sử dụng với mục đích ban đầu nhưng nếu các bạn đến, các bạn sẽ hiểu rõ hơn về tầm nhìn trong việc đào tạo GV để triển khai chương trình CNGD.